به احتمال زیاد در تاریخ معاصر جریانهای سلفی-تکفیری یکی از اعجاب آورترین صحنه‌های نبرد با نیروهای کوردل داعش نبرد حلب بود نگارنده که در آن دوران اخبار روز رسانه‌ها را دنبال می‌کرد پس از تسخیر خانه به خانه شهر ویران شده حلب به یکباره با این خبر مواجه شد که نیروهای سوری الاصل داعش در حال تسلیم شدن به ارتش سوریه و مقاومت مردمی دفاع الوطنی هستند اما آن دسته از نیروهای داعش که ملیتی غیر سوری و عمدتاً ازبکستانی دارند حاضر به تسلیم شدن در برابر دولت و نیروهای مقاومت نیستند پس از مدتی با بررسی تحولات مربوط به جریانهای تکفیری در آسیای مرکزی به این نتیجه رسیدم که موقعیت و شرایط سیاسی- اجتماعی این نقطه از جهان به حدی حساس است که وجود کوچکترین نشانه‌ای از ویروس تکفیر در این منطقه سایه سنگین داعش را بر آسیای مرکزی خواهد گسترد.
در ادامه طی گفتگویی دوستانه با دکتر محسن پاک آیین سفیر اسبق ایران در ازبکستان به دنبال بررسی ریشه‌ها و علل و عوامل سرمایه‌گذاری سنگین گروه تروریستی داعش بر روی منطقه آسیای مرکزی هستیم.
قدس آنلاین: بسیار متشکرم که به ما فرصت دادید تا در شماره آخر پرونده ویژه امپراطوری وحشت با موضوع گروه تروریستی داعش در خدمت جناب عالی باشیم. لطفاً برای شروع تاریخچه جریانهای افراطی و به ویژه گروه تروریستی داعش در آسیای مرکزی را با تمرکز بر روی کشور ازبکستان بیان بفرمایید؟
پاک آیین: بسم الله ارحمن الرحیم خدمت شما سلام عرض می‌کنم ببیند در ارتباط با گروههای تکفیری در کشورهای آسیای مرکزی و از جمله ازبکستان ما ابتدا باید به چند نکته توجه کنیم یکی این که داعش به ما هو داعش کسی نیست این گروه تروریستی از طرف آمریکا و سازمان سیا ایجاد شد و توسط عربستان سعودی و امارات با هدف تأمین منافع آمریکا و عربستان سعودی در کشورهای مختلف تجهیز شد. هدف داعش در آسیای مرکزی بی‌ثبات‌سازی کشورهای این منطقه و در واقع رخنه کردن در حوزه نفوذ روسیه است. در واقع شما باید حضور داعش در آسیای مرکزی را از منظر رقابتهای امریکا و روسیه مورد توجه قرار بدهید. وقتی کشورهای آسیای مرکزی بی‌ثبات شدند مجبور می‌شوند با آمریکا وارد مذاکره شوند بنابراین آمریکا به این وسیله حضور و نفوذش را در این منطقه بیشتر می‌کند. در مورد ازبکستان باید گفت در سالهای گذشته در منطقه مرکزی این کشور که نزدیک به قرقیزستان است و به آن دره فرغانه می‌گویند. این دره از نظر جغرافیایی در استانهای نمنگان و اندیجان قرار دارد. زمانی افراد مستعدی برای جذب در جریانهای تکفیری در این منطقه حضور داشتند به دلیل این که یک حزب غیر قانونی به نام «حزب التحریر» در آنجا فعالیت می‌کرد و افراد تندرویی مانند جمعه نمنگانی یا طاهر یولداش‌اوف که با حکومت پیشین طالبان نیز در ارتباط بودند در این منطقه در دوران ریاست جمهوری آقای اسلام کریموف بر ضد دولت مرکزی فعالیت می‌کردند و لذا برخی از عناصر حاضر در این منطقه این استعداد را داشتند که توسط داعش، القاعده و سایر جریانهای تکفیری استخدام شوند. بنابراین به این شکل داعش در ازبکستان نفوذ کرد و سعی نمود تا تعدادی از این عناصر را استخدام کند. داعش این نیروهای جذب شده را به ترکیه برد و در ترکیه آموزش داد و سپس آنها را برای همراهی با داعش علیه دولت بشار اسد به سوریه اعزام کرد.
قدس آنلاین: موضع دولتهای آسیای مرکزی و به ویژه ازبکستان در خصوص جریانهای افراطی حاضر در این منطقه به خصوص گروه تکفیری-تروریستی داعش در آسیای مرکزی چگونه است؟
پاک آیین: با توجه به این خطر امنیتی جدی گروههای تروریستی از جمله داعش برای کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز این کشورها مبارزه با گروههای تروریستی را در برنامه‌های امنیتی خودشان قرار دادند و در این زمینه با کشورهایی که به دنبال هدف مشابهی هستند در آسیای مرکزی همکاری می‌کنند. کشورهای ازبکستان، ترکمنستان، تاجیکستان و قرقیزستان که هر یک به نحوی از گروههای تکفیری آسیب دیده‌اند برنامه‌هایی در این زمینه دارند و با ایران نیز برای مقابله با تروریسم در حوزه‌های امنیتی و اطلاعاتی همکاری می‌کنند. همچنین در چارچوب سازمانها و نهادهای منطقه‌ای مثل سازمان همکاری شانگهای هم فعالیتهایی در این زمینه دارند و با تروریسم مبارزه می‌کنند. با توجه به این که امروز بعد از شکست داعش در سوریه آمریکا عناصر داعشی را به افغانستان در مجاورت کشورهای آسیای مرکزی انتقال داده یکی از اهداف کشورهای آسیای مرکزی مبارزه با داعش از مسیر دولت افغانستان است. بنابراین این کشورها سعی دارند با تلاشهایی که می‌کنند در وهله اول یک دولت با ثبات که بتواند با داعش مبارزه کند در افغانستان ایجاد شود. دولتی فراگیر و با ثبات و در وهله دوم به دنبال مبارزه با داعش با همکاری دولت افغانستان هستند. بنابراین برای مبارزه با داعش ایجاد ارتباط با دولت طالبان در افغانستان و تشویق این دولت به ایجاد یک کابینه فراگیر در دستور کار کشورهای آسیای مرکزی قرار دارد.
قدس آنلاین: به نظر شما علت عضو گیری داعش از میان اتباع ازبکستانی در آسیای مرکزی چیست؟
پاک آیین: علت این مسئله مستعد بودن برخی از گروههای اهل تسنن حاضر در آسیای مرکزی برای این است که آنها را با اشاعه افکار انحرافی خود به عنوان یک ایدئولوژی فریب دهند و بعد هم پول زیادی را به آنها می‌دهند و از خانواده‌های آنها نیز حمایت می‌کنند و بعد اینها را استخدام می‌نمایند به همین دلیل الان کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز به نوعی علاقمنده شده‌اند که تشیع به عنوان یک دین منطقی و معتدل در این منطقه رشد کند. ولذا آن سختگیریهایی که در آسیای مرکزی برای تشیع وجود داشت الان کمتر شده و در واقع این کشورها به این جمع بندی رسیده‌اند که آموزش مردم با تعالیم شیعه می‌تواند از اشاعه افراطی‌گری در این منطقه جلوگیری می‌کند.
قدس آنلاین: جناب عالی آینده داعش در آسیای مرکزی را چگونه می‌بینید؟
پاک آیین: بالاخره من فکر نمی‌کنم که داعش در آسیای مرکزی توان زیادی برای بی‌ثبات سازی این کشورها داشته باشد. به دلیل این که در افغانستان گرفتار است زیرا هم دولت افغانستان با داعش می‌جنگد و هم کشورهای آسیای مرکزی در مناطق مرزی تدابیری را در این خصوص اتخاذ کرده‌اند که بتوانند با داعش مبارزه کنند. بنابراین داعش یک خطر جدی امنیتی برای آینده کشورهای آسیای مرکزی به حساب نمی‌آید اما این توانایی را دارد که اقداماتی را با هدف مشخص و به دستور آمریکا بر علیه این کشورها انجام دهد و در جهت بی‌ثبات‌سازی این کشورها دست به یکسری اقدامات ایذایی بزند.
نظر شما